Evliya Çelebi ve Antep Camileri

Alaüddevle Cami

Evliya Çelebi Gaziantep’e geldiğinde adından söz ettiği 16 camiden biri olan Son Türkmen beyliği Dulkadiroğulları’nın son beyi Sultan Alaüddevle Bozkurt’un yaptırdığı ve kendi adını verdiği Alaüddevle cami; 500 yıllık tarihe sahip baharı da kışı da çok kez yaşamış işgal görmüş yıkılmış harap olmuş ve Gaziantep halkının çabasıyla günümüze kadar ulaşmayı başarmış bir abide.

Gaziantep’te görmeye alışık olduğumuz siyah beyaz taş dizeleri görselliğine güzellik katıyor. Kubbe mimarisi Bizans’tan etkilenilmiştir. Türk-İslam mimarisinde kubbe yapısı bulunmaz Bizans’tan bize geçmiştir.

Cami Mihrabı

1890’ların sonunda cami çevre halkın imecesiyle restore edilmeye başlanıyor her hane halkı birer gün çalışmak kaydıyla cami 1901 yılında yeniden ibadete açılıyor. Tabi bu restorasyon sırasında dönemin padişahı II. Abdülhamit’ten de para desteği alınıyor. 

Evliya Çelebi’nin aktardığına göre Gaziantep’te bahsettiği 16 camiden ziyade 140 kadar caminin var olduğunu ve ibadete açık vaziyette bulunduğunu yazmış lakin bu camilerin çoğunluğu günümüze kadar ulaşamadı. İşgal sırasında Ermeni ve Fransızların harap ettiği camiler sayısızdır. Bunlardan birkaçı;

• ·         Ganberzade Mescidi 
• ·         Akyol Cami
• ·         Ahi Baba Cami
• ·         Emin Dede Türbe ve Mescidi
• ·         Keyvanbey Cami
• ·         Mütercim Asım’ın hocalarının yaptırdığı Şafiizade Cami ve daha niceleri…

Şeyh Fettullah Cami

 Seyahatnamede adı geçen 16  camiden bir diğeri ve şehir için manevi değeri oldukça yüksek olan Şeyh Fettullah Cami nam-ı değer Şıh Cami; 1564 yılında yapılmıştır.

Şeyh Fettullah’ın Hz. Ebubekir’in soyundan geldiği bilinmektedir. Bu caminin yapısı daha çok Türk-İslam mimarisini yansıtır. Yine siyah beyaz taş işçiliği ve Memlük sanatı etkisi görülmektedir. Külliye olarak yapılmıştır ancak medrese bölümü günümüze ulaşmamıştır. Gaziantep’te çok medrese yapılmış ancak hiçbiri günümüze ulaşamamış hatta Gaziantep’te o kadar çok alim varmış ki Küçük Buhara olarak da adlandırılmış.

Şeyh Camiyi halk için önemli kılan iki etken var; bunlardan birincisi Şeyh Fettullah’ın kabrinin cami avlusunda olması, insanlar gelip dertlerini Şeyhin kabri başında anlatır ve derman beklerler kimi zaman adaklar adarlar. İkincisi ise Gaziantep savunmasında çok önemli işler yapan Karayılan’ın kabrinin yine cami avlusunda bulunması.

Karayılan'ın Kabri

Şeyh Caminin diğer bir önemli özelliği ise altında Türk mimarisinde sadece Gaziantep’e has olan Kastel bulunur. Kasteller bulundukları yere yakın evlerin, camilerin su ihtiyaçlarını karşılayan yeraltı sularından oluşur.

Ve Evliya Çelebi’nin sözüyle bitirelim.

 “Doğru yolu elden bırakma. Kinden, garezden uzak kal. Tuz, ekmek hakkını gözle. İyi dost ol. Kötülerle arkadaş olma. İyilerden iyilik öğren.”

Seyahatnamede adı geçen diğer camiler;

• ·         Ağa Cami
• ·         Ali Neccar Cami (Günümüzde Ali Nacar Cami)
• ·         Alay Beyi Cami
• ·         Eyüpzade Cami (Günümüzde Eyüoğlu Cami)
• ·         Müfti Cami
• ·         Dayrınacak Cami
• ·         Pişmaniye Cami
• ·         Ramazan Efendi Cami
• ·         Uzun Beğ Cami
• ·         Handaniyye Cami (Günümüzde Handan Bey Cami)
• ·         Emir Cami
• ·         Tabakhane Cami
• ·         İç Kal’a Cami
• ·         Monla Ahmed Cami

KAYNAKÇA

İslam Ansiklopedisi T.D.V

Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt IX. syf. 354.

Necmettin Şahiner “Gaziantep’in Yok Edilen Camileri” III.Baskı